سیم بکسل یکی از اجزای حیاتی در صنعت حمل و نقل، بالابرها و جرثقیل‌ها است که نقش مهمی در جابه‌جایی ایمن بارها ایفا می‌کند. به دلیل داشتن ساختار خاص و با انعطاف پذیری بالا، این وسیله در مقایسه با زنجیرها و دیگر ابزارهای مشابه، مزایای متعددی به همراه خواهد داشت. سبک بودن، استحکام بالا و تشخیص خرابی و بروز خطر قبل از پارگی کامل از جمله ویژگی‌های مهمی است که در ایمنی سیم بکسل نقش بالایی خواهد داشت. در این مقاله به بررسی انواع سیم بکسل، ویژگی‌های آن، کاربردها و نکات مهم در انتخاب و نگهداری این وسیله پرداخته می‌شود تا راهنمای جامعی برای کاربران و مهندسان حوزه حمل و نقل و تجهیزات بالابر فراهم گردد.
مدت زمان تقریبی مطالعه‌ی این مقاله 7 دقیقه می‌باشد.
ویژگی‌ها و عملکرد سیم بکسل
بروز پارگی یکی از خطرناک‌ترین اتفاقاتی است که ممکن است در حین کار ایجاد شود. یکی از ویژگی‌های کلیدی سیم بکسل این است که در شرایط کاری نامناسب به طور ناگهانی و به یکباره پاره نمی‌شود. این وسیله از تعداد زیادی رشته‌های سیم نازک تشکیل شده است که در صورت فرسودگی و خرابی، ابتدا سیم‌های خارجی یا به اصطلاح بیرونی آن دچار پارگی می‌شوند. این مسئله به‌عنوان یک هشدار اولیه عمل می‌کند و در صورت مشاهده، باید نسبت به تعویض آن اقدام کرد. توجه به این مورد در ایمنی سیم بکسل و کار نقش بسیار بالایی دارد.
مواد و متریال سازنده انواع سیم بکسل
سیم بکسل‌ها از فولاد با مقاومت کششی بین ۱۳۰ تا ۲۵۰ کیلوگرم بر میلی‌متر مربع (KG/MM) ساخته می‌شوند. در محیط‌ها و فضاهای کاری خشک از سیم بکسل بدون روکش استفاده می‌شود. اما برای محیط‌های مرطوب، آن‌ها را گالوانیزه می‌کنند. البته، فرآیند گالوانیزه کردن سیم بکسل به دلیل عملیات حرارتی موجب کاهش ۱۰ درصدی مقاومت کششی می‌شود. نکته مهم این است که با توجه به شرایط محیطی و نوع کار، اقدام به انتخاب و خرید تخصصی سیم بکسل بکنید. سیم بکسل گوستاولف یکی از نمونه‌های بارز در این حوزه است که با داشتن کیفیت ساخت بسیار بالا، مناسب برای استفاده در انواع آسانسور با ظرفیت‌های مختلف دارد. اما استفاده از سیم با کیفیت تنها وجه کارایی و کاربرد نیست. مهم است که بدانید چگونه از سیم بکسل مراقبت کرده و در طی مدت زمان مشخص، روغن کاری را انجام دهید.
فرآیند تولید سیم بکسل
ممکن است که تا اینجای مقاله برای شما سوال باشد که اصلا سیم بکسل چطور تولید می‌شود؟ در قدم اول برای تولید سیم بکسل‌ها، از ماشین‌های مخصوص برای بافت آن استفاده می‌شود. ابتدا سیم‌ها به صورت لایه‌های جداگانه پیچیده می‌شوند و سپس این لایه‌ها به یکدیگر تابیده شده و سیم بکسل مورد نظر را تشکیل می‌دهند. در ساختار داخلی برای ایجاد ایمنی سیم بکسل، یک مغزی از جنس فیبر، آزبست یا فولاد قرار می‌گیرد تا از تغییر شکل آن در حین انجام عملیات جلوگیری کند.
تقسیم بندی سیم بکسل‌ها
سیم بکسل‌ها بر اساس نوع تاب، بافت، مغزی، رشته و کلاف دسته بندی می‌شوند.
انواع سیم بکسل از نظر تاب:
- یکطرفه: اگر جهت تاب کلاف و رشته‌ها به صورت یکسان باشد.
- دوطرفه (صلیبی): اگر جهت تاب کلاف و رشته‌ها مخالف هم باشد.
- ترکیبی: اگر کلاف‌ها و رشته‌ها در جهت مخالف هم باشند و یک در میان به راست و چپ تابیده شوند که در اصطلاح سیم نتاب گفته می‌شود.
انواع سیم بکسل از نظر بافت
- راست بافت (z): اگر جهت کلاف‌ها از چپ به راست باشد.
- چپ بافت (s): اگر جهت کلاف‌ها از راست به چپ باشد.
در جرثقیل‌ها معمولاً از سیم بکسل‌های دوطرفه (صلیبی) استفاده می‌شود، چون تحمل بیشتری نسبت به تحمل فشار دارند. در مقابل، سیم بکسل‌های یکطرفه انعطاف پذیرتر هستند اما به مرور زمان و در اثر استفاده مکرر، ممکن است که شل شوند. به همین دلیل با توجه به استانداردهای ایمنی سیم بکسل، کمتر در جرثقیل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
این را هم بخوانید: انواع روش بافتن سیم بکسل و کاربردهای هر کدام!
انواع پیچ در سیم بکسل
- پیچ معمولی (یکنواخت): جهت پیچیدن سیم‌های داخلی مخالف جهت کلی سیم بکسل است.
- پیچ لانگ: جهت پیچیدن سیم‌های داخلی و بیرونی در یک راستا است.
✅ سیم بکسل با پیچ معمولی پایداری بیشتری دارد، در برابر لهیدگی مقاوم‌تر است و هنگام بارگیری نمی‌چرخد.
❌ سیم بکسل با پیچ لانگ جابجایی دشوارتری دارد، زودتر له می‌شود و در صورت عدم گیر کردن دو سر، دفرمه می‌شود.
ساختار مغزی سیم بکسل
- مغزی سیم بکسل نقش پشتیبان را دارد و باعث حفظ فرم و انعطاف سیم‌ها می‌شود.
- مغزی فیبری (F.C): از کنف، پلی‌پروپیلن یا آزبست ساخته شده و انعطاف بیشتری دارد. با این حال اما در برابر حرارت و اعمال فشار و نیرو مقاوم نیست و تغییر شکل می‌دهد.
- مغزی فولادی (S.C): از فولاد نرم ساخته شده و مقاومت بالاتری به نسبت سایر موارد دارد. این نوع در محیط‌های گرم یا در فولادسازی استفاده می‌شود.
- مغزی مستقل (IWRC): شامل هفت لایه سیمی (۷×۷) است و برای کارهای سنگین و شرایط سخت مناسب است.
انتخاب سیم بکسل مناسب
برای انتخاب سیم بکسل مناسب در جرثقیل‌ها باید به موارد زیر توجه کرد:
- مقاومت در برابر سایش و پارگی
- مقاومت در برابر له شدن و فرسودگی
- قطر و تعداد رشته‌های سیم (هرچه قطر سیم‌ها کمتر باشد، انعطاف پذیری بیشتر است و هرچه قطر بیشتر باشد، مقاومت سایشی بالاتر است.)
- محاسبه سطح فلزی و ضریب اطمینان
ضریب اطمینان و استقامت سیم بکسل
ضریب اطمینان یکی از اصولی است که در ایمنی سیم بکسل نقش بسیار بالایی دارد و نشان دهنده نسبت نیروی برشی سیم بکسل به بار استاتیکی است که روی آن اعمال می‌شود. نهایت استقامت سیم بکسل حدود ۱۳۰ تا ۲۵۰ کیلوگرم بر میلی‌متر مربع است.
- وجود ضربه‌های ناشی از جابه‌جایی بار
- جلوگیری از پارگی ناگهانی و ایجاد خسارت
- جبران سایش و فرسودگی تدریجی
نکات مهم در انتخاب طول سیم بکسل
زاویه بین دو یا چهار حلقه سیم در زیر قلاب جرثقیل نباید از ۹۰ درجه تجاوز کند.
اگر زاویه بیشتر شد، باید از سیم بکسل‌های قوی‌تر با قطر بیشتر استفاده شود تا هر کدام بتوانند به تنهایی وزن کل بار را تحمل کنند.
مهم‌ترین نشانه‌های خرابی سیم بکسل:
- پارگی: اگر در یک گام سیم، بیش از ۱۰٪ رشته‌ها پاره شوند، باید تعویض گردد.
- ساییدگی: اگر بیش از ۴۰٪ قطر سیم کاهش یابد، دیگر قابل استفاده نیست و ایمنی سیم بکسل را کم می‌کند.
- زنگ زدگی: کاهش ۴۰٪ قطر به دلیل زنگ زدگی نیاز به تعویض دارد.
- برق زدگی: در صورت تماس با جریان برق، مقاومت سیم تا حد زیادی کاهش می‌یابد.
سیم بکسل با توجه به ویژگی‌های ساختاری و کاربردهای گسترده، یکی از اجزای مهم در صنایع مختلف به شمار می‌رود. انتخاب صحیح نوع سیم بکسل بر اساس شرایط کاری، میزان بار و محیط عملیاتی تاثیر مستقیم بر عملکرد و طول عمر آن دارد. به همین علت نگهداری صحیح و بررسی‌های دوره‌ای می‌تواند از حوادث ناشی از پارگی و فرسودگی جلوگیری کند. با در نظر گرفتن عواملی مانند مقاومت در برابر سایش، انعطاف پذیری، نوع مغزی و نحوه تابیدن، می‌توان سیم بکسل مناسبی برای هر نوع مصارفی انتخاب کرد. رعایت استانداردهای ایمنی و انجام بررسی‌های منظم، نه تنها باعث افزایش بهره وری تجهیزات می‌شود، بلکه ایمنی سیم بکسل را تضمین کرده و از بروز خطرات و خسارات جانی و مالی جلوگیری می‌کند.