سیم بکسل به عنوان وسیلهای قابل انعطاف در دستگاههای بالابر جراثقال و دیگر مکانیزمها بکار می رود . از جمله مزایای آن نسبت به سایر وسایل مشابه مثل زنجیر ، سبک بودن و اطمینان کار آن است.
سیم بکسل عملاً در موقع کار تحت شرایط نامناسب بطور آنی قطع نمیشود بلکه به علت تشکیل شدن از تعداد زیادی سیم در این مواقع و یا در اثر فرسوده شدن اول سیمهای خارجی قطع میشود و این خود اعلام خطری است که به محض مشاهده باید نسبت به تعویض آن اقدام نمود.
سیم بکسلهااز سیمهای فولادی با مقاومت کششی حدود ۲۵۰-۱۳۰ KG/MM ساخته شدهاند .
سیم بکسلهای مورد استفاده در محیطهای خشک از سیمهای بدون روپوش تشکیل شده است، در صورتیکه سیم بکسل در محیطهای مرطوب مورد استفاده قرار گیرد آنرا گالوانیزه مینمایند که در موقع گالوانیزه کردن به علت عملیات حرارتی انجام شده سیم بکسل ۱۰% مقاومت کششی خود را از دست میدهد.
سیم بکسلها توسط ماشین های مخصوص بافته می شوند، بدین طریق که اولاً سیمها بصورت لایه های سیمی پیچیده شده و بعد لایه های سیمی بصورت بکسل درمی آید. این دو عمل همزمان یا در دومرحله انجام می گیرد . لایه های سیمی روی لایه داخلی که از جنس فیبر ، آزبست، پلاستیک و یا سیم هایی با فولاد نرمتر تشکیل شده است پیچیده می شود.
سیم بکسلها از نظر بافت ، تاب ، مغزی ، رشته و کلاف تقسیم بندی می شوند:
سیم بکسل از نظر تاب:
ü سیم بکسل یکطرفه
ü سیم بکسل دوطرفه یا صلیبی
۱. چنانچه جهت تاب کلاف و تاب رشته ها هر دو در یک جهت تابیده شده باشد آنرا سیم بکسل یک طرفه می نامند.
۲. اگر جهت تاب کلاف و تاب رشته ها عکس یکدیگر باشد ، سیم بکسل دوطرفه یا صلیبی نامیده می شود.
۳. اگر تاب کلاف ها و رشته ها عکس یکدیگر باشد و کلاف ها یک در میان به راست و چپ رشته ها تابیده باشند ، ترکیبی گویند.
سیم بکسل از نظر بافت:
سیم بکسلها از نظر بافت بر اساس جهت بافت کلاف ها نام گذاری
می شوند. اگر جهت کلاف ها از چپ به راست تابیده باشند، با علامت z روی سیم بکسل نشان داده می شود و آنرا راست بافت گویند.اگر جهت کلاف ها از راست به چپ تابیده شده باشد ، با علامت s روی سیم بکسل نشان داده می شود و آنذرا چپ بافت گویند.
جهت تهیه سیم بکسل بلند کننده بار از سیم بکسل صلیبی راست بافت و چپ بافت استفاده می شود. سیم بکسل های صلیبی یا دو طرفه نیروی کششی را بهتر تحمل می کنند ، در صورتی که سیم بکسل های یکطرفه میل به باز شدن و شل گردیدن بافت ها و رشته ها دارند و قابلیت انعطاف و مقاومت پوششی بیشتری را دارند ، اما کمتر در جراثقال ها مورد استفاده قرار می گیرند . قابل توجه این که از سیم بکسل های یکطرفه جهت بلند کردن بار نباید استفاده شود.
پیچ سیم بکسلها و انواع آن:
سیم بکسل ها معمولاً دو نوع میباشند:
۱. باپیچ معمولی یا یکنواخت: در این نوع سیم بکسل جهت پیچیده شدن سیمها در لایههای سیمی خلاف جهت پیچیدن لایههای سیمی در سیم بکسل است.
۲. با پیچ لانگ: در این نوع سیم بکسل جهت پیچیده شدن سیمها در لایههای سیمی در جهت پیچیدن لایههای سیمی در سیم بکسل است.
هر کدام از این دو نوع دو فرم مختلف دارد ، راست پیچ و چپ پیچ ، در راست پیچ لایه ها در جهت عقربه های ساعت پیچیده اند و در چپ پیچ خلاف آن. انتخاب سیم بکسل با پیچ معمولی یا لانگ بستگی به نوع کار سیم بکسل و راست پیچ و چپ پیچ بستگی به نوع پیچیدن سیم بکسل در هنگام کار کردن دارد.
ویژگیهای سیم بکسل با پیچ معمولی :
۱. ساختمان آن ثابت تر است و دفرمه نمیشود.
۲. در مقابل لهیدگی و مچاله شدن مقاومتش بیشتر است.
۳. تحت بار که قرار گرفت نمیچرخد.
۴. پیچهای کوچک (گوشوارهای) که ایجاد زخم و خرابی در سیم بکسل میکند در آن کمتر ایجاد میشود.
۵. جابجایی و بازکردن و بستن آن آسان است.
ویژگیهای سیم بکسل با پیچ لانگ :
۱. جابجایی و باز کردن و بستن آن مشکل است.
۲. پیچهای کوچک در آن بیشتر ایجاد میشود.
۳. مقاومت لهیدگی و مچاله شدن آن کم است.
۴. در صورتی که دوسر آن گیر نباشد دفرمه میشود و برای جاهائیکه یک یر و یا دوسر آن باید آزاد باشد مناسب نیست.
۵. چون سطح تماس آن با پولی (قرقرهها ) و طبلک (استوانه سیم جمع کن ) زیادتر میشود مقاومتش در مقابل سایش باید بیشتر باشد.
سیم بکسل از نظر مغزی :
لایه داخلی در مرکز سیم بکسل برای نگهداری لایه های اصلی است تا ضمن کار و حرکت که لایه ها تحت کشش و خمش قرار می گیرد فرم خود را از دست ندهند. دو نوع لایه داخلی در سیم بکسل مصرف می شود:
۱. لایه داخلی فیبری کنفی f.c ، کنف یا پلی پروپیلن یا آزبست
۲. لیاه داخلی فولادی s.c
× لایه داخلی فیبری کنفی یا fiber main core:
این نوع لایه از فیبر مصنوعی از درختان مانیلا و آزبست و پلی پروپیلن تشکیل شده است. فیبر قبل از قرار گرفتن داخل سیم بکسل باید به روغن آغشته گردد تا ضمن اینکه از زنگ زدن سیم ها جلوگیری می کند ، امکان لغزش لایه های سیمی روی لایه داخلی هنگام کار باشد. این نوع لایه در مواردی که حرارت محیط کار زیاد است و سیم تحت بار مورد لهیدگی قرار می گیرد قابل استفاده نیست ولی قابلیت انعطاف سیم بکسل زیاد می باشد.
آزبست و پلی پروپیلن که از پنبه تحت عملیات مختلف ساخته می شود ، بهتر و مقاوم تر از فیبر است . سیم بکسل مغزی کنفی را در در کارخانه داخل حوضچه مخصوص پر از روغنبه مدت ۳-۲ ساعت در درجه حرارت ۱۰۰-۸۰ درجه سانتیگراد حرارت می دهند تا روغن رقیق گردیده و کنف خاصیت روغن پذیری داشته باشد. در موقع کار که نیروی کششی به سیم بکسل وارد می شود مقداری از روغن ها در اثر فشار کلاف از مغزی کنف خارج شده و تمام رشته های سیم بکسل سرویس می شوند ، همین امر باعث طولانی شدن عمر سیم بکسل می گردد.
× لایه داخلی فولادی یا wire main core:
این نوع لایه از یک سیم یا چند سیم نظیر سایر لایه های سیمی و در بعضی موارد با ساختمان پیچیده تر از سایر لایه ها تشکیل شده است . معمولاٌ از ۱۹ سیم تشکیل شده و اغلب سیم بکسل های با قطر کمتر دارای این نوع لایه داخلی
می باشند.از آنجایی که در مواردی از مصرف ، قدرت و استحکام بیش از هر عاملی مد نظر است در این موارد از سیم بکسل های مغزی فولادی استفاده
می گردد. جراثقال های قسمت فولادسازی یا نقاطی که سیم بکسل تحت حرارت قرار می گیرد ، بخاطر اینکه سیم بکسل های مغزی فولادی دارای مقاومت و استقامت بیشتر می باشند ، از این نوع سیم بکسل ها استفاده می کنند.
در طناب های فولادی قطر پائین معمولاٌ یک کلاف بافته میشود اما در طناب های فولادی با قطر بالا خود یک طناب مستقل می باشد که در مرکز طناب قرار می گیرد و عمده ترین خواص آن این است که برای کلاف های بیرونی حفاظت بیشتری را ایجادکرده و ضمن کار باعث دفرمه شدن سیم نشود و توزیع بهتری از نیروی کششی را در هر یک از کلاف ها ایجاد نماید .
× لایه داخلی مستقلindependent wire rope core :
سیم با لایه مستقل از هفت لایه سیمی (۷*۷) تشکیل گردیده است . بکسل های با لایه داخلی مستقل برای کارهای سنگین و مقاوم در برابر لهیدگی و مچاله شدن بکار می روند. دو نوع سیم بکسل با لایه فولادی داخلی و مستقل در محیط های کار گرم مناسب هستند و مقاومت کلی سیم بکسل را ۵/۷% زیادتر می کند.
گام سیم بکسل:
گردش یک کلاف سیم بکسل به دور هسته مرکزی سیم را گام گویند. طول گام بستگی به تعداد کلافها و قطر سیم بکسل دارد. بنابراین هر سیم بکسل دارای گام مخصوص به خود میباشد. دانستن گام سیم بکسل جهت تعیین خرابی سیم بکسل ، خصوصاً در حد پارگی سیم لازم است.
سیم بکسل از نظر تعداد رشته و کلاف:
ساختمان سیم بکسل تشکیل شده از تعدادی رشته سیم به قطرهای مختلف که ادر جهت موافق حرکت عقربه ساعت بهم تابیده شود ، از تابیدن رشته ها کلاف بوجود می آید.
بنابراین در سیم بکسل ۶*۱۹+۱FC عدد ۱۹ تعداد نخ یا رشته های سیم بکسل می باشد که در هر کلاف بهم تابیده است ، عدد ۶ تعداد کلاف های سیم بکسل است . یعنی ۶ کلاف و هر کلاف ۱۹ سیم فولادی و یک عدد مغزی سیم بکسل و علامت اختصاری F.C نوع مغزی می باشد . اغلب سیم بکسل هایی که در جراثقال های سقفی مورد استفاده قرار می گیرند و سیم بکسل های بار بلند کردن از نوع ۶* ۱۹ ساخته می شوند.
انتخاب سیم بکسل جرثقیلها:
سیم بکسل هنگام کار تحت تاثیر خستگیهای کششی ، خمشی ، پیچش ، وهمزمان با آن سایش و فشردگی قرار میگیرد . ضمناً سیم بکسل روی استوانه سیم جمع کن یا قرقرههای متحرک و ثابت دچار سائیدگی میشود.
عوامل اصلی که جهت انتخاب سیم بکسل باید مورد توجه قرار گیرند عبارتند از :
۱. مقاومت در مقابل سایش
۲. مقاومت در مقابل فرسودگی
۳. مقاومت در مقابل لهیدگی
۴. مقاومت در مقابل پارگی
۵. هرچه قطر سیمها کمتر باشد ، انعطاف آن زیادتر و مقاومت فرسودگی آن بیشتر است .
۶. هرچه قطر سیمها بیشتر و تعداد کمتر باشد ، مقاومت سایشی زیاد و انعطاف آن کم است.
سایر عواملی که در انتخاب سیم بکسلها مورد توجه است عبارتند از:
۱. محاسبه سطح فلزی سیم بکسلها
۲. ضریب اطمینان
ضریب اطمینان عبارتست از نسبت نیروی برشی سیم بکسل به بار استاتیک که سیم بکسل تحت آن بار قرار میگیرد.
تعریف نهایت استقامت سیم بکسل:
نهایت استقامت سیم بکسل یک ذخیره نیروی اضافی دارد که به نام ضریب ذخیره استقامت می باشد، نهایت استقامت فولاد در هر میلیمتر مربع در حدود ۱۳۰-۲۵۰ KG می باشد.
علت انتخاب این ضریب عبارت است از :
۱. وجود ضربه های ناشی از بار
۲. خراب شدن تدریجی بکسل ها ضمن کارکردن
۳. اطمینان بیشتر در مقابل سایش و سایر خستگی ها
۴. جلوگیری از پارگی در صورت وارد آمدن بار زیاد ( تا ۲۵% بیشتر از بار مجاز)
انتخاب طول سیم بکسل:
سیم بکسلهای بلند کننده بار از دو نظر انتخاب میشوند :
ü نسبت به طول بار، طول سیم بکسل انتخاب میگردد.
ü نسبت به وزن بار طول سیم بکسل از نظر ظرفیت انتخاب میشود.
طول سیم بکسل بلندکننده بار طوری باید انتخاب گردد که زاویه دو حلقه یا چهار حلقه سیم در زیر شاخه قلاب جراثقال از ۹۰ درجه تجاوز ننماید . چون وزن بار هنگامی بین دو یا چهار رشته سیم بکسل تقسیم میشود که زاویه آنها در زیر قلاب از ۹۰ درجه کمتر باشد . چنانچه در موقع بستن باری زاویه سیم بکسل از ۹۰ درجه تجاوز نمود باید از سیم بکسلی استفاده کنیم که هر کدام از سیم بکسلها به تنهایی قدرت تحمل تمام بار را داشته باشد.
نکات زیر هنگام انتخاب سیم بکسل بار بلند کن رعایت گردد :
۱. قطر سیم متناسب با تناژ بار باشد.
۲. بخاطر رعایت زاویه در داخل قلاب طول سیم متناسب با بار باشد.
۳. حلقههای سیم بکسل کوچک انتخاب نگردد ، بخاطر اینکه حلقه سیم بکسل بار بلند کن باید کاملاً کف حلقه قلاب قرار گیرد.
خرابی سیم بکسلهای بلند کننده بار:
در هنگام کار وظیفه اپراتور جرثقیل و ریگر این است که از چگونگی وضع سیم بکسل بلند کننده بار و همچنین سیم اصلی قلاب باخبر باشد . اول هر شیفت سیم بکسل باید کنترل و بازرسی گردد، چون سیم تحت شرایط مختلف در هنگام کار معایبی پیدا می کند که اغلب باعث حوادث و سوانح ناگوار و غیر قابل جبران می گردد که با هیچ قیمتی جبران پذیر نخواهد بود ، این خسارت ممکن است مالی و یا جانی باشد و مسئولیت آن به عهده راننده جراثقال و ریگر می باشد.
۱. پارگی : در اثر کشش بیش از حد یا سائیدگی ، رشتههای سیم پاره میشود. اگر در طول یک گام سیم پارگی بیش از ۱۰% باشد سیم بکسل دیگر قابل استفاده نیست.بطور مثال سیم بکسل ۶* ۱۹+۱F.C که تعداد رشته های آن ۱۱۴ عدد میباشد ، اگر ۱۲ عدد سیم در طول یک گام پاره شده باشد ، سیم بکسل باید تعویض گردد.
۲. سائیدگی: در اثر اصطکاک سیم با قرقرهها و استوانه سیم جمع کن و دیگر عوامل بوجود میآید . اگر از ۴۰% قطر سیم بکسل بیشتر باشد سیم باید تعویض گردد.
۳. زنگ زدگی : سیم بکسل اگر در هوای مرطوب کار کند یا با آب تماس داشته باشد دچار زنگ زدگی میگردد. در این صورت باید محل زنگ زدگی را تمیز نمود و قطر سیم را اندازه گرفت ، در صورتی که در اثر زنگ زدگی ۴۰% از قطر سیم خورده شده باشد سیم باید تعویض گردد . ضمناً پارگی هم باید کنترل گردد.
۴. برق زدگی: در اثر اتصال با کابل برق یا کابل جوشکاری یا نداشتن ارت جراثقال ، مقاومت سیم از بین میرود که باید سیم بکسل تعویض گردد.
۵. در مورد لهیدگی ، دفرمه شدن ، چکش خوردگی در موقع تعویض سیم و یا در موقع تعمیرات ، گره داشتن سیم که منجر به باز شدن پیچ سیم می گردد باید توجه داشت اگر بریدگی یا شکستگی داشته باشد دیگر قابل استفاده نیست.
وسایل بارگیری:
وسایل بارگیری که شامل سیم بکسل ها، طناب ها و زنجیرها می گردد ، جهت بارگیری باید دارای خصوصیات زیر باشد :
۱. کار مطمئن و سالم
۲. سرعت و سهولت بستن بار
۳. بازکردن سریع بار
زنجیرهای بارگیری:
در روی جرثقیل ها از زنجیرهای معمولی جوش داده شده یا حلقه ها و قلاب ها برای آویزان کردن و باراندازی بارها استفاد ه میشود . وسایل بارگیری و بار اندازی نوع زنجیری به دو دسته تقسیم می شوند:
۱. جوش داده شده: که کلیه حلقه ها را جوش می دهند.
۲. حلقه های جوش داده شده را بوسیله رابطه هایی توسط میخ پرچ های قطور به یکدیگر متصل می نمایند.
در صورتیکه بار سبک باشد باید از نوع زنجیری استفاده نمود که سر میخ پرچ ها بدون برآمدگی و قپه باشد.و در صورتیکه برای بارهای سنگین استفاده می شود از نوع دیگر زنجیر باید استفاده نمود . ضریب قدرت زنجیرهای جوش داده شده که به وسایل بارگیری شده در انتهاء متصل می شوند نباید از ۵ کمتر باشد و آنهایی که به بار بسته می شوند نباید از ۶ کمتر باشد.
حداکثر سائیدگی زنجیر ها ۱۰% ضخامت اولیه می باشد ، زنجیرهخا نباید هیچگونه سائیدگی ، شکستگی و ترک داشته باشند.
برای بارگیری از زنجیر نسبت به سیم بکسل ها کمتر استفاده می شود زیرا نه تنها سنگین تر می باشند بلکه از نظر ایمنی مطمئن نیستند و زود تاب برمی دارند. از وسایل بارگیری زنجیری در مواردی استفاده می شود که بار گرم و حرارت دیده باشد ، معمولاً از دو حلقه زنجیر یا چهار حلقه زنجیر همراه با قلاب جهت بارگیری استفاده می شود که آنهاداخل حلقه زنجیر بزرگتر می باشند و آن حلقه بزرگتر در شاخه قلاب قرار می گیرد.
حلقه کردن دوسر سیم بکسل بار بلند کن :
سیم بکسلها را در کارگاه سیم بکسل بافی با طولهای مختلف مطابق سفارش به سه طریق به سیم بکسل بار بلند کن تبدیل میکنند ( یعنی دو سر آنرا به صورت حلقه در میآورند.) :
۱. بافتن
۲. پرس کردن با بوش
۳. کرپی بستن
طریقه بافتن سیم بکسل:
سیم بکسل ها در کارگاه سیم بکسل بافی با طول های مختلف مطابق سفارش کارگاه مصرف کننده قطع شده و سر آنها را بصورت مشبک از هم باز نموده و سپس دم گیره بسته می شود. سرهای مشبک شده پس از بصورت حلقه در آمدن ، سر سیم رشته به رشته توسط سمبه و چکش و گاز انبر در سیم اصلی می بافند. هر رشته از سیم بکسل باید حتماً سه مرتبه بافته شود . طول بافت سیم بکسل باربلند کن نباید از ۲۵-۲۰ برابر قطر سیم بکسل کمتر باشد . طول بافت سیم بکسل با قطر ۱۵ ملیلمتر باید ۳۷۵-۳۰۰ میلیمتر باشد و هر ۵ میلیمتر اضافه بافت لازم است از ۲۸ به بالا ۵ مرتبه هر رشته باید بافته شود.
نتیجه اینکه: سیم بکسل از نقطه گلوی حلقه آن تا آخرین نقطه بافت کمتر از ۵۰ سانتیمتر نباشد . از قطر ۲۷ میلیمتر به بالا ۷۵ سانتیمتر طول بافت لازم است.
طریقه پرس نمودن:
سیم بکسل در کارگاه مربوطه به اندازه سفارش داده شده قطع می شود و سر سیم بکسل داخل بوش متناسب با ظرفیت سیم و مناسب با قطر سیم قرار می گیرد ،
سپس سر سیم را بصورت حلقه در آورده و سر کوتاه سیم را داخل بوش کنار سر اصلی قرار می دهند و آنرا پرس می نمایند. روی پرس باید ظرفیت سیم توسط شماره حک شود.
طریقه کرپی بستن:
در اغلب کارگاه ها بخصوص کارگاه های تعمیرات مکانیکی و قسمت های تعمیر غلطک جهت حلقه نمودن سیم بکسل بار بلندکن به طولهای مختلف از روش کرپی بستن استفاده می کنند. همچنین روی جراثقال جهت بستن سر سیم بکسل قلاب زیر گاریچه یا طرف قلاب به بلوک قلاب سیم بصورت کرپی بسته می شود. اگر کرپی ها درست و بطریقه استاندارد بسته نشوند نه تنها قدرت بلند کردن بار را ندارند بلکه خطر ترکیدن وشکستن کرپی ها و سقوط بار وجود دارد .
کرپی ها اگر درست بسته شوند ۸۰-۷۵% تحمل بار استقامت دارند.
شرایط کرپی بستن سیم بکسل :
۱. قطر سیم بکسل با شماره کرپیها که همان قطر کرپی است یکی باشد.
۲. تمام کرپیها در یک جهت بسته شوند.
۳. کرپیها باید طوری قرار گیرند که U کرپی طرف سر کوتاه تاشده سیم باشد .
۴. تعداد کرپیها بستگی به قطر سیم بکسل دارد ، تا قطر ۱۵ میلیمتر سه عدد کرپی و از ۱۵ میلیمتر به بالا هر ۵ میلیمتر یک کرپی اضافه شود.
۵. فاصله کرپیها همه مساوی و فاصله هر کرپی با کرپی بعدی به اندازه شش برابر قطر سیم بکسل خواهد بود .
۶. مهره کرپی در موقع سفت نمودن باید باندازه ۳/۱ قطر اولیه سیم بکسل محکم و سفت گردد.
نکته :
۱. در موقع بافتن سیم بکسل بار بلندکن باید واشر ظرفیت در داخل یکی از کلافها زده شود.
۲. تمام وسایل بار بلند کن بخصوص سیم بکسل بافته شده و یا پرس شده باید با ۲۵% اضافهتر از نیروی کششی آن تست و آزمایش شوند و برچسب ایمنی داشته باشند.
شگل SHACKLE:
چون اغلب بارها دارای حلقه اتصال و یا سوراخهای اتصال هستند ، برای بستن سیم بکسل به آن حلقهها یا سوراخهای اتصال از شگل استفاده میگردد.
شرایط شگل:
۱. شگل باید متناسب با تناژ بار باشد.
۲. پیم شگل تا آخر بسته شود.
۳. شگل سائیدگی یا شکستگی بیش از حد مجاز از طرف پیم وته U شکل نداشته باشد.
آی بولت :
جهت بستن صحیح آی بولت به موتورهای الکتریکی ، راکتورها و غیره که بوسیله آی بولت و شگل و سیم بکسل حمل و نقل میگردند ، نکات زیر باید رعایت گردد :
شرایط:
۱. آی بولت متناسب با تناژ بار باشد .
۲. آی بولت سائیدگی و شکستگی نداشته باشد.
۳. آی بولت تا آخرین رزوه بسته شده باشد.
۴. اندازه پیچ آی بولت متناسب با محل رزوه شده باشد.
۵. حدالامکان حلقه آی بولت هم جهت با گردش شگل و سیم بکسل باشد.
تسمههای بار بلندکن :
شرایط:
۱. متناسب با تناژ بار انتخاب گردند.
۲. نام شرکت سازنده ، نوع مواد سازنده آن و ظرفیت نسبی آن روی آن زده شده باشد.
۳. حداقل ظرفیت و توان اتصالات آن باید باندازه ظرفیت تسمه باشد.
۴. اتصالات تسمه جهت جلوگیری از ایجاد صدمه، فاقد لبههای تیز باشند .
در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر سریعاً تسمه را از سرویس خارج نمائید:
۱. اسید و یا سوختگی عمیق
۲. رشته رشته شدن ، آجیدن ، پاره شدن یا بریدگی
۳. ذوب شدن و یا ذغال شدن بخشی از آن
۴. پوسیدگی یا شکستگی قلاب
۵. پیچیدگی و خمیدگی اتصالات