استفاده از تجهیزات استاندارد و تخصصی یکی از راه حل‌های اساسی برای کارگاه‌ها و سوله‌های بزرگ می‌باشد. به همین علت جرثقیل دستی به عنوان یکی از کاربردی‌ترین تجهیزات در این صنایع، کاربردهای بسیار زیادی در سال‌های اخیر پیدا کرده است. این بالابر دستی یا چین بلاک اجزای گوناگونی دارد که هر کدام وشیفه‌س خاصی را در انجام درست وظایف و بالابری موثر ایفا می‌کنند. زنجیرهای جرثقیل دستی یکی از مهم‌ترین اجزای این دستگاه‌ها محسوب می‌شوند که در صورت خرابی، می‌توانند خطرات جانی و مالی زیادی به همراه داشته باشند. شناخت علل خرابی و اتخاذ راهکارهای پیشگیری می‌تواند به افزایش عمر مفید زنجیر و کاهش خطرات احتمالی کمک کند. در این مقاله، به بررسی مهم‌ترین علل خرابی زنجیر جرثقیل دستی و راهکارهای کاربردی برای جلوگیری از آنها می‌پردازیم و هرکدام را به صورت کامل شرح خواهیم داد.
مدت زمان تقریبی مطالعه‌ی این مقاله 8 دقیقه می‌باشد.
علل خرابی زنجیر جرثقیل دستی با سایش و فرسودگی
استفاده مکرر از جرثقیل باعث ایجاد اصطکاک بین حلقه‌های زنجیر و قطعات متحرک آن مانند چرخ‌دنده‌ها و قلاب‌ها می‌شود. از این رو دور از ذهن نیست که این اصطکاک به مرور زمان باعث نازک شدن و کاهش مقاومت زنجیر شده و در نهایت ممکن است موجب شکستن کامل رشته‌های آن گردد. به همین علت توصیه‌های مختلفی وجود دارد که با رعایت کردن آنها می‌توان تا حد زیادی از بروز چنین مشکلاتی پیشگیری کرد.
- بررسی و بازرسی منظم زنجیر از نظر علائم سایش و خوردگی قبل و بعد از هر استفاده
- استفاده از روغن‌های مخصوص برای کاهش اصطکاک بین رشته‌های زنجیر
- تعویض زنجیرهای فرسوده قبل از رسیدن به حد بحرانی و ایجاد شکستگی
بیش از حد ظرفیت بارگیری کردید! (Overloading)
بعد از سایش رشته‌ها یکی دیگر از علل خرابی زنجیر جرثقیل دستی که احتمال شکستن کامل زنجیر را بیشتر می‌کند. بی توجهی به ظرفیت جرثقیل دستی و بارگیری بیش از حد مجاز است. حمل باری بیشتر از ظرفیت مجاز زنجیر می‌تواند باعث تغییر شکل، کشیدگی غیرمجاز و در نهایت پارگی کامل آن شود. در برخی موارد، بار بیش از حد باعث شکستن حلقه‌های زنجیر یا ترک خوردگی آنها می‌شود. به همین علت توصیه می‌شود که هیچ وقت بیشتر از ظرفیت اسمی محصول بارگیری نکنید. به عنوان مثال جرثقیل دستی 1 تن فقط تحمل بارهایی با حداکثر 1000 کیلو را خواهد داشت.
- استفاده از جرثقیل مناسب با ظرفیت مورد نیاز، برای بلند کردن بارهایی تا 5000 کیلوگرم از جرثقیل دستی 5 تن استفاده کنید!
- کنترل بار قبل از بلند کردن آن برای جلوگیری از اعمال فشار ناگهانی و اتصال ایمن بار به قلاب چین بلاک
عدم روغن کاری، شایع‌ترین علل خرابی زنجیر جرثقیل دستی
روانکاری نامناسب یا عدم استفاده از روغن مناسب می‌تواند باعث افزایش اصطکاک، خشکی زنجیر و تسریع فرآیند فرسایش شود. این مشکل معمولاً در محیط‌های دارای گرد و غبار یا رطوبت بالا بیشتر دیده می‌شود. به همین علت توصیه می‌شود که حتما در بازه‌های زمانی مشخص و یا قبل و بعد از هر بار استفاده تمامی اجرای دستگاه را چک کنید. علاوه بر این استفاده از روغن خوب و با کیفیت بالا نه تنها عمر مفید جرثقیل دستی زنجیری را بیشتر خواهد کرد، بلکه در کاهش هزینه‌های جاری و بلند مدت هم تاثیر مثبتی خواهد داشت.
- روغن کاری منظم با استفاده از روغن‌های مخصوص زنجیر
- استفاده از روانکارهای مقاوم در برابر شرایط محیطی نامناسب (مانند رطوبت و گردوغبار)
- تمیز کردن زنجیر قبل از روانکاری برای جلوگیری از جذب آلودگی و گرد و غبارهای محیطی
زنگ زدگی و خوردگی
یکی دیگر از علل خرابی زنجیر جرثقیل دستی که باعث کاهش عمر مفید دستگاه در بلند مدت می‌شود، زنگ زدگی قسمت‌های مختلف آن از جمله بدنه و زنجیرها است. حال راه حل جلوگیری از این مشکل چیست؟ شاید کمی مراقبت و نگهداری بهتر در شرایط محیطی مناسب تا حد زیادی از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کند.
- استفاده از زنجیرهای مقاوم در برابر زنگ زدگی (مانند زنجیرهای گالوانیزه یا استیل ضد زنگ)
- نگهداری زنجیر در محیط خشک و دور از مواد شیمیایی خورنده و آسیب‌های محیطی
- استفاده از پوشش‌های ضد زنگ و انجام بررسی‌های دوره‌ای
علل خرابی زنجیر جرثقیل دستی با نصب و استفاده نادرست
یکی دیگر از علل خرابی زنجیر جرثقیل دستی امروزه در بسیاری از کارگاه‌های صنعتی اتفاق می‌افتد، استفاده غیر اصولی از جرثقیل دستی است. نصب نادرست زنجیر یا استفاده نامناسب (مانند کشیدن زنجیر به صورت زاویه دار یا پیچاندن آن) می‌تواند باعث ایجاد فشارهای غیرمتعارف شده و به مرور زمان زنجیر را دچار شکستن کند. همین موضوع هم باعث افت کارایی و در بدترین حالت ممکن بروز حوادث مالی خواهد شد.
- آموزش صحیح اپراتورها در مورد نحوه استفاده و نصب زنجیر و اتصال درست و اصولی بار به قلاب
- اطمینان از هم راستا بودن زنجیر با بار هنگام جابه‌جایی به حالت 90 درجه
علل خرابی زنجیر جرثقیل دستی و عدم بررسی و تعمیرات
نادیده گرفتن بررسی‌های منظم و عدم تعویض زنجیرهای آسیب دیده باعث افزایش احتمال خرابی ناگهانی و وقوع حوادث خطرناک می‌شود. به همین علت یکی از علل خرابی زنجیر جرثقیل دستی که به وفور در کارگاه‌ها و سوله‌ها رخ می‌دهد، عدم توجه به کارکرد صحیح و انجام به موقع تعمیرات است. در ادامه برخی از روش‌های کاربردی برای جلوگیری از این اتفاق را شرح می‌دهیم.
- برای بررسی عملکرد درست جرثقیل دستی برنامه ریزی کرده و طبق آن عمل کنید!
- ثبت سوابق تعمیرات و بررسی‌های دوره‌ای برای پیشگیری از خرابی‌های ناگهانی
اهمیت انتخاب زنجیر مناسب
علاوه بر رعایت نکات نگهداری، انتخاب زنجیر مناسب برای جرثقیل دستی نیز تأثیر بسزایی در کاهش خرابی دارد. استفاده از زنجیرهای استاندارد با گرید مقاومتی بالا، متناسب با نوع و ظرفیت بار، می‌تواند از آسیب‌های زودهنگام جلوگیری کند. همچنین، زنجیرهای با پوشش مقاوم در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی برای محیط‌های مرطوب یا شیمیایی توصیه می‌شوند.
نقش اپراتورها در افزایش عمر زنجیر جرثقیل
اپراتورهای جرثقیل دستی باید آموزش‌های لازم را در زمینه استفاده صحیح و ایمن از دستگاه دریافت کنند. نحوه کار صحیح با زنجیر، جلوگیری از بارگذاری غیرمجاز و انجام بازرسی‌های روزانه توسط اپراتورها می‌تواند نقش مؤثری در افزایش طول عمر زنجیر داشته باشد. در نهایت، اجرای دستورالعمل‌های نگهداری و بهره‌برداری صحیح، نه‌تنها هزینه‌های تعمیر و تعویض را کاهش می‌دهد، بلکه از وقوع حوادث ناگوار نیز جلوگیری می‌کند.
خرابی زنجیر جرثقیل دستی معمولاً به دلیل سایش، بارگیری به صورت نادرست و بیش از حد، زنگ زدگی رشته‌های زنجیر، نصب نادرست و عدم روانکاری مناسب رخ می‌دهد. پس رعایت دستورالعمل‌های نگهداری و استفاده صحیح، انجام بازرسی‌های دوره‌ای و استفاده از تجهیزات باکیفیت می‌تواند عمر زنجیر را افزایش داده. و خطرات احتمالی را کاهش دهد. با توجه به نقش حیاتی زنجیر در ایمنی کار، هرگونه سهل انگاری در نگهداری آن می‌تواند منجر به خسارات جدی شود. در این مقاله سعی کردیم تا با بررسی بیشتر علل خرابی زنجیر جرثقیل دستی، با نکات پیرامون این حوزه آشنا شده و بتوانیم از بروز حوادث ناخواسته در این حوزه جلوگیری کنیم.