استفاده از جرثقیل‌ها یا همان تجهیزات اصلی بالابر و جابه‌جایی بار نقش بسیار مهمی در پیشبرد اهداف در پروژه‌های عمرانی، صنعتی، انبارداری و حتی در برخی خطوط تولید دارد. این بالابرهای برقی سقفی با توانایی بالای خود در بلند کردن و جابه‌جایی بارهای سنگین، نه تنها موجب تسریع روند انجام کار می‌شوند بلکه از نظر اقتصادی نیز بسیار کاملا به صرفه بوده و توجیه اقتصادی بالایی دارند. اما همین تجهیزات در صورت استفاده نادرست، می‌توانند خطرات جدی و بعضاً جبران ناپذیری به همراه داشته باشند. به همین دلیل تدوین و اجرای دقیق دستورالعمل ایمنی جرثقیل برقی در هر مجموعه‌ای که از این ابزار استفاده می‌کند، الزامی است. در این مقاله سعی شده که به زبان ساده و کاربردی، نکات مهم ایمنی مربوط به کار با انواع جرثقیل برقی از جمله تاور کرین، جرثقیل سقفی، بازویی و سیار تشریح شود تا از بروز خطرات احتمالی پیشگیری گردد.
مدت زمان تقریبی مطالعه‌ی این مقاله 8 دقیقه می‌باشد.
دستورالعمل ایمنی جرثقیل برقی: آموزش و گواهینامه اپراتور
یکی از مهم‌ترین اصول ایمنی در کار با جرثقیل برقی در هر محیطی، داشتن اپراتور مجرب و آموزش دیده است. شخصی که قرار است با تجهیزات خطرناکی و حساسی کار کند، باید علاوه بر دانش فنی، با تمام جزئیات عملکرد دستگاه آشنا باشد. به همین علت هم شرکت‌ها موظف‌اند اطمینان حاصل کنند که اپراتور مربوطه، دوره‌های تئوری و عملی لازم را گذرانده و گواهینامه معتبر کار با نوع خاصی از جرثقیل برقی سقفی را دریافت کرده باشد. برای مثال کار با تاور کرین در محیط‌های ساختمانی، نیاز به دانش تخصصی دارد که شامل آشنایی با شرایط جوی، شعاع کاری، ظرفیت بار، تنظیم بالانس و کنترل از راه دور است. عدم رعایت این موارد می‌تواند به بروز حادثه‌ای مرگبار و خسارات مالی متعدد منجر شود. پس فردی که با بالابر یا هر نوع جرثقیلی کار می‌کند باید:
- آموزش‌های تئوری و عملی لازم را به صورت کامل گذرانده باشد.
- دارای گواهینامه معتبر برای کار با نوع خاصی از جرثقیل باشد.
- با محدودیت‌های مکانیکی و عملکردی دستگاه آشنا باشد.
بررسی قبل از شروع کار
یکی از رایج‌ترین دلایل بروز حوادث در حین کار با جرثقیل، نقص فنی در دستگاه است که اغلب با یک بررسی ساده و روزانه قابل پیشگیری است. به همین دلیل این مورد را باید برای دستورالعمل ایمنی جرثقیل به صورت روزانه انجام داد. اپراتور باید قبل از شروع هر شیفت کاری، وضعیت کلی دستگاه را مورد بررسی دقیق و کامل قرار دهد. این بررسی باید شامل کنترل سیم بکسل‌ها برای مشاهده شکستگی یا پوسیدگی زنجیر و بدنه، بررسی سلامت قلاب و ضامن آن، کنترل چرخ‌دنده‌ها، ترمزها و روان بودن کارکرد قرقره‌ها باشد. در صورتی که هرگونه خرابی یا ایراد در عملکرد قطعات مشاهده شود، نباید تا زمان تعمیر، از دستگاه استفاده کرد. این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار است و معمولاً در دستورالعمل‌های ایمنی انواع تجهیزات جابه‌جایی بار بر آن تأکید فراوانی می‌شود. پس قبل از راه‌اندازی هر کدام از تجهیزات بالابر برقی، بررسی موارد زیر ضروری است:
- اطمینان از سلامت سیم بکسل‌ها، قلاب، قرقره‌ها و عملکرد کلی ترمزها
- کنترل سطح روغن، سیستم‌های هیدرولیک و الکتریکی
- بررسی سیستم هشدار دهنده و چراغ‌های هشدار که بخش مهمی از جرثقیل برقی هستند
دستورالعمل ایمنی جرثقیل برقی: توجه به ظرفیت اسمی بار
هر نوع جرثقیل برقی، چه ثابت و چه متحرک، دارای جدول بار (Load Chart) مخصوص خودش است که بر اساس آن می‌توان حداکثر وزن قابل حمل در شرایط مختلف را محاسبه کرد. این ظرفیت مجاز معمولاً وابسته به فاصله بار از مرکز دوران، ارتفاع بلند کردن و زاویه بازوی جرثقیل است. هرگونه بارگیری بیشتر از ظرفیت مجاز اسمی، نه تنها ممکن است موجب پارگی سیم بکسل‌ها و زنجیر باربرداری شود، بلکه می‌تواند منجر به واژگونی کل دستگاه یا سقوط بار گردد. نکته مهم دیگر توجه به شرایط محیطی است. در شرایط نامساعد جوی، کار با دستگاه باید متوقف شود. برای رعایت دستورالعمل ایمنی جرثقیل برقی، بارگیری بیش از حد می‌تواند باعث واژگونی دستگاه یا پارگی سیم بکسل و زنجیر شود.
ایمنی را جدی بگیرید!
علاوه بر دستورالعمل ایمنی جرثقیل برقی، نباید ایمنی کلی شرایط محیطی و اپراتورها را از قلم بیاندازید. در هنگام شروع عملیات جابجایی بار، هیچ‌کس به جز اپراتور و افراد متخصص نباید در محدوده تحت پوشش بار و شعاع آن حضور داشته باشند. مسیر عبور و حرکت بار باید کاملاً خالی از افراد و اشیای خطرناک و قابل احتراق باشد. پس در زمان کار با جرثقیل برقی، باید به موارد زیر توجه کرد.
- افراد غیر مرتبط نباید در محدوده عملکرد جرثقیل حضور داشته باشند.
- مسیر حرکت بار باید آزاد و خالی باشد.
- استفاده از تابلوهای هشدار و نوارهای خطر در اطراف محل کار به شدت توصیه می‌شود.
دستورالعمل ایمنی جرثقیل برقی با ارتباط موثر اپراتور و تیم
یکی دیگر از موارد پیرامون دستورالعمل ایمنی جرثقیل، ارتباط درست و اصولی تیم‌های فعال با هم است. ارتباط صحیح و کاملا هماهنگ بین اپراتور جرثقیل و سایر اعضای تیم، مخصوصا در زمان بارگیری و تخلیه بار، تاثیر مستقیمی بر ایمنی عملیات دارد. یک اشتباه کوچک در ارتباط می‌تواند منجر به سقوط بار یا برخورد آن با افراد شود.
این را هم بخوانید: راه‌حل‌های کنترل حرکت بار جرثقیل برقی چیست؟
دستگاه را خاموش کنید!
با توجه به موارد ذکر شده، موارد دیگری هم وجود دارند که در حوزه دستورالعمل ایمنی جرثقیل برقی باید به آن توجه شود، مثل خاموش کردن دستگاه! اگر با جرثقیل سقفی یا بازویی کار می‌شود، باید قلاب در پایین ترین نقطه و در جای مطمئن قرار گرفته و پس از آن جرثقیل خاموش شود. این موارد هم در افزایش عمر مفید تجهیزات بالابر نقش دارند و هم مانع از شروع غیرمجاز یا خطرناک دستگاه در خارج از ساعات کاری می‌شوند. پس از اتمام عملیات، موارد زیر باید انجام شوند:
- قفل کردن دستگاه و خاموش کردن برق اصلی به صورت کامل
- قرار دادن قلاب یا بار در وضعیت ایمن
- قرار دادن تجهیزات مرتبط و جانبی در کنار جرثقیل برقی
دستورالعمل ایمنی جرثقیل برقی: سرویس دوره‌ای
یکی دیگر از دستورالعمل ایمنی جرثقیل برقی که در هر کارگاهی باید به آن توجه شود، بررسی عملکرد درست و بدون ایراد فنی جرثقیل است. برای اطمینان از عملکرد بالابرها و جرثقیل، باید به طور منظم عملیات نگهداری و سرویس فنی انجام شود. این کار باید توسط تکنسین‌های متخصص انجام گرفته و تمامی فعالیت‌های سرویس در دفترچه مخصوص دستگاه ثبت و نگهداری شود. سرویس شامل بررسی دقیق قطعات متحرک، تعویض روغن، تنظیم سیستم ترمز، بررسی کابل‌ها و در صورت نیاز تعویض آن‌هاست.
رعایت دقیق و گام‌به‌گام دستورالعمل ایمنی جرثقیل نه تنها از بروز حوادث خطرناک در محل کار جلوگیری می‌کند، بلکه موجب حفظ سرمایه، افزایش راندمان کاری و کاهش هزینه‌های تعمیرات و بیمه می‌شود. آموزش کارکنان، تهیه چک لیست‌های روزانه، نظارت مداوم بر عملکرد اپراتورها و انجام بررسی‌های فنی، همگی بخشی از این فرهنگ ایمنی هستند. توجه به جزئیات و پیشگیری بهتر از درمان است، خصوصاً وقتی که پای جان انسان‌ها در میان است. در این مقاله سعی کردیم تا با بررس بیشتر دستورالعمل ایمنی جرثقیل، با نکات پیرامون این حوزه آشنا شده و بتوانیم را رعایت موارد فوق، از بروز خسارات متعدد مالی و جانی جلوگیری کنیم.